تاریخچه صفحه آرایی

تاریخچه صفحه‌آرایی مجلات در اروپا

اولین مجلات در قرن هفدهم در قالب کاتالوگ‌های کتابفروشی و اعلامیه‌هایی که ناشران کتاب ارائه می‌دادند، ظاهر شدند. در واقع، کلمه مجله از واژه فرانسوی Magasin به معنای “انبار” گرفته شده است. امروزه کلمه مجله به طور گسترده به مجموعه‌ای از مقالات، داستان‌ها و آگهی‌هایی اطلاق می‌شود که به صورت هفتگی، ماهانه با فصلی منتشر می‌شوند و در اصل ساختار مشابه روزنامه اما به با ابعاد کوچک‌تر و صفحه‌آرایی متفاوت‌تر ارائه می‌شوند.

اولین نشریه‌ای که از اصطلاح مجله استفاده کرد، مجله جنتلمن بود که در سال ۱۷۳۱ در لندن منتشر شد و شامل مقالات تجدید چاپ شده از روزنامه‌ها، کتاب‌ها و جزوات سیاسی بود. پس از انقلاب در قرن نوزدهم، ایده مجلات تخصصی که به دسته‌های خاصی از خوانندگان اختصاص داده شده بود توسعه یافت. بسیاری از مجلات اولیه آشکارا مذهبی بودند و بیشترین تعداد خوانندگان آن روز را داشتند که متعاقباً در ساختار ظاهری و صفحه‌آرایی آنها نیز به‌نوعی از فرم‌ها و عناصر مذهبی استفاده می‌شد. از آن پس علاوه بر مجلات مذهبی و ادبی، مجلات تخصصی و عمومی رونق یافت که امروزه شاهد مجله‌ها در موضوعات مختلف و متنوع در قالب مجله چاپی و نشریه الکترونیکی هستید.

ساختار صفحه‌آرایی مجلات در ابتدا به شکلی بود که بیشتر از فریم‌بندی و متن‌ها با فونت‌های مختلف تشکیل و چیدمان می‌شد و کم‌کم عناصر بصری دیگری مثل تصاویر تک‌رنگ خطی به آن‌ها افزوده شد و سیر تکاملی خود را طی کرد. بعد از گذشته سال‌ها همانطور که امروزه شاهد آن هستیم، ساختار صفحه آرایی با استفاده از هنر و تکنولوژی‌های موجود به تکامل خوبی رسیده و شاهد تنوع و کاربردهای مختلفی از صفحه آرایی هستیم.

تاریخچه صفحه آرایی مجله در ایران

سابقه چاپ اولین مجله در ایران به دوره قاجار و مجله‌ای به نام «فلاحت مظفری» برمی‌گردد که محتویات آن درباره کشاورزی است. این مجله در سال ۱۳۱۸ قمری برابر با ۱۹۰۰ میلادی در تهران به چاپ رسید. انتشار این مجله با وقفه همراه بوده‌ است که علت این وقفه در مقدمه شماره دوم «غفلت امنای دارالطباعه» ذکر شده‌ است.

هدف از انتشار این مجله در مقدمه نخستین شماره این‌گونه نوشته شده‌ است: فلاحت مظفری که برای تعمیم علوم و اصلاح اعمال زارعت و فلاحت و مزید اطلاع و علم عموم اهالی نگاشته و منتشر می‌شود، برای رجال مردمانی که شایق آبادی مملکت و طالب ترقی زراعت هستند، بدواً دو نمره مجاناً فرستاده می‌شود، هر کس طالب باشد، قیمت آبونه و وجه اشتراک شش‌ماهه آن را که در حقیقت کم و غیرقابل است، نقد همراهی کارسازی فرمایند و شش‌ماهه ثانی را پس از شش ماه دیگر لطف خواهند کرد. همانطور که در تصویر مجله فلاحت مظفری مشاهده کردیم، ساختار صفحه آرایی مجله در آن زمان در عین سادگی ساختار بصری اختصاصی خود را دارند که از تصاویر تخت و پر جزئیات نیز استفاده می‌شد. طی سال‌ها با گذشت زمان و استفاده از تکنیک‌های مختلف کم‌کم ساختار صفحه‌آرایی در ایران نیز مانند اروپا رشد پیدا کرد و به انسجام خوبی دست یافت. با نگاهی به اکثر مجلات قدیمی و همچنین امروزی می‌توان دریافت که در ساختار صفحه‌آرایی مجله در ایران به نوعی متاثر از صفحه‌آرایی مجلات در غرب بوده و هست.

اولین مجلاتی که با موضوعات مختلف در ایران انتشار یافتند

• اولین مجله زنان در ایران: نخستین نشریه اختصاصی زنان د‌ر ایران، نشریه «د‌انش» است که در ماه رمضان ۱۳۲۸ منتشر شد. ناشر و صاحب امتیاز این روزنامه «خانم د‌کتر کحال» بود.
  در سال ۱۳۳۲ مجله هفتگی «زن روز» توانست جایگاه ویژه‌ای د‌ر میان طبقه زنان پید‌ا کرده و به عنوان دومین مجله زنان، نام خود‌ را ماند‌گار کند‌. مجله‌ای که انتشارش تا به امروز اد‌امه دارد. مجله هفتگی زن روز د‌ر سال ۱۳۴۳ توسط موسسه کیهان منتشر شد.
• اولین مجله کود‌کان در ایران: اولین مجله حرفه‌ای کود‌کان، مجله «کیهان بچه‌ها» است که شماره اول این مجله توسط موسسه کیهان د‌ر تاریخ ششم د‌ی‌ماه سال ۱۳۳۵ د‌ر تیراژ بیست هزار نسخه و با قیمت پنج ریال منتشر شد و که مورد‌ استقبال قرار گرفت.
• اولین نشریه اد‌بی در ایران: اولین مجله اد‌بی، مجله اد‌بی «د‌انشکد‌ه» به مد‌یریت و سرد‌بیری «ملک الشعرای بهار» بود‌. مجلات «ارمغان» وحید‌ د‌ستگرد‌ی و «مهر» مجید‌ موقر نیز در دوره‌ای کوتاه منتشر شد‌ه‌اند‌، اما تنها نشریه اد‌بی معروف و ماند‌گار آن سال‌ها مجله «یغما» بود که مد‌یرش د‌کتر «حبیب‌الله یغمایی» سی و پنج سال آن را منتشر کرد‌.
• اولین مجله سینمایی در ایران: اولین نشریه سینمایی ایران را «علی وکیلی» صاحب «گراند ‌سینما»، با عنوان «نمایشات سینما» د‌ر سال ۱۳۰۹ منتشر کرد‌. این مجله به صورت ماهانه د‌ر می‌آمد‌ و اخبار سینمای ایران و برنامه گراند ‌سینما و «سینما سپه» را اعلان می‌کرد‌: «خبرهایی با عنوان سینماهای د‌ایر طهران و پروگرام‌های فعلی». این نشریه د‌ر شماره د‌وم همان سال تعطیل شد‌.

کاربرد صفحه آرایی در دنیای امروزی

به طور کلی هر نوع متن و محتوایی که در قالب یک برگ کاغذ یا یک صفحه چاپی یا الکترونیک قرار می‌گیرد نیاز به صفحه آرایی دارد. معمولا حرفه صفحه آرایی در طراحی و تولید نشریات مثل کتاب، مجله، کاتالوگ و بروشور، گزارش، رزومه و پروپزال بیشتر کاربرد دارد و عموم افراد با آن آشنا هستند، اما در بسیاری از طرح‌های گرافیکی مثل طراحی پوستر، آگهی، اوراق اداری و موارد دیگر نیز کاربرد دارد و توجه و استفاده از اصول و قواعد صفحه آرایی قطعا مفید است. به طورکلی صفحه آرایی در موارد زیر کاربرد دارد:

• صفحه‌آرایی انواع کتاب‌های چاپی و الکترونیک
• صفحه‌آرایی مجله و نشریه چاپی و الکترونیک
• صفحه‌آرایی بولتن‌های سازمانی
• صفحه‌آرایی کاتالوگ و بروشورهای چاپی و دیجیتال
• صفحه‌آرایی رزومه و پروپزال‌های چاپی و الکترونیک
• صفحه‌آرایی سررسید و تقویم
• صفحه‌آرایی پلنر و دفترچه‌ای برنامه‌ریزی
• صفحه‌آرایی انواع اقلام مختلف تبلیغاتی که به نوعی با صفحه در ارتباط هستند، مثل پوستر، اوراق ادای و …
• صفحه‌آرایی انواع فرم‌ها مثل پرسشنامه، فرم نظر سنجی، فرم قرارداد و …
• و موارد دیگر